Fonksiyonlar

Solidity'de fonksiyonlar, bir kontratın temel yapı taşlarından biridir. Fonksiyonlar, belirli görevleri yerine getirmek için kod blokları olarak tanımlanır ve bu görevler yerine getirilirken kontratın durumunu değiştirebilir veya veri döndürebilir. Fonksiyonlar, Solidity'de mantığın ve işlemlerin organize edilmesi için kritik bir rol oynar.

1. Fonksiyon Tanımı

Bir fonksiyon, function anahtar kelimesi ile tanımlanır. Fonksiyonlar, isteğe bağlı olarak parametreler alabilir ve belirli bir türde veri döndürebilir.

Basit Bir Fonksiyon Örneği

function add(uint a, uint b) public pure returns (uint) {
    return a + b;
}

Bu örnekte, add adlı bir fonksiyon tanımlanmıştır. Bu fonksiyon, bir uint değeri döndürür ve herhangi bir parametre almaz.

Fonksiyonun Parçaları

• Fonksiyon İsmi: Fonksiyonun ismi, function anahtar kelimesinden sonra gelir. Örneğin, yukarıdaki örnekte add fonksiyon ismidir.

• Parametreler: Parantez içinde yer alır ve fonksiyonun işlem yapması için gerekli olan verileri tanımlar. Yukarıdaki örnekte, uint a ve uint b parametrelerdir.

• Erişim Belirleyicisi: Fonksiyonun hangi kapsamda erişilebilir olduğunu belirler (örneğin public, private, internal, external).

• Fonksiyon Türü: pure, view, payable gibi türlerle fonksiyonun kontratın durumunu değiştirip değiştirmediği veya para transferi yapıp yapmadığı belirtilir.

• Dönüş Türü: returns ifadesi ile fonksiyonun döndürdüğü veri türü belirtilir. Yukarıdaki örnekte, uint veri türü döndürülmektedir.

2. Fonksiyon Türleri

Fonksiyonların hangi amaçla kullanıldığını ve nasıl çalıştığını belirten farklı türleri vardır:

• Pure Fonksiyonlar: Kontratın durumunu değiştirmeyen ve blok zincirine veri yazmayan fonksiyonlardır. Yalnızca hesaplama yaparlar. Blockchain verilerini okuyamazlar.

  function multiply(uint a, uint b) public pure returns (uint) {
      return a * b;
  }

• View Fonksiyonlar: Kontratın durumunu değiştirmeyen ancak durumu okuyabilen fonksiyonlardır. Bu tür fonksiyonlar, blok zincirinden veri okur.

  uint public x = 10;
  
  function getX() public view returns (uint) {
      return x;
  }

• Payable Fonksiyonlar: Ether veya diğer kripto paraları kontrata göndermek için kullanılan fonksiyonlardır. payable anahtar kelimesiyle belirtilir.

  function deposit() public payable {
      // Ether kontrata gönderildi
  }

3. Erişim Belirleyiciler

Fonksiyonlara erişim, public, private, internal ve external gibi belirleyicilerle kontrol edilir:

• public: Herkesten erişime açıktır. Kontratın dışından ve içinden çağrılabilir.

  function publicFunction() public {
      // Her yerden erişilebilir
  }

• private: Yalnızca tanımlandığı kontrat içinde erişilebilir. Kontratın dışından erişim mümkün değildir.

  function privateFunction() private {
      // Sadece bu kontrat içinde erişilebilir
  }

• internal: Yalnızca tanımlandığı kontrat ve ondan türetilen kontratlar tarafından erişilebilir.

  function internalFunction() internal {
      // Bu kontrat ve türetilen kontratlar erişebilir
  }

• external: Yalnızca kontratın dışından çağrılabilir. Kontratın içinden çağrılmak istenirse, this.externalFunction() şeklinde çağrılmalıdır.

  function externalFunction() external {
      // Sadece kontrat dışından erişilebilir
  }

4. Fonksiyon Aşırı Yükleme (Overloading)

Solidity, aynı isme sahip ancak farklı parametre türlerine sahip birden fazla fonksiyon tanımlamaya izin verir. Bu konsepte fonksiyon aşırı yükleme (overloading) denir.

Örnek:

function calculate(uint a) public pure returns (uint) {
    return a * 2;
}

function calculate(uint a, uint b) public pure returns (uint) {
    return a + b;
}

Bu örnekte, calculate isimli iki farklı fonksiyon tanımlanmıştır. İlki bir parametre alır ve onu 2 ile çarparken, ikincisi iki parametre alır ve bunları toplar.

5. Fonksiyon Modifiers

Fonksiyon modifiyerleri, fonksiyonların çalışma şeklini değiştiren veya belirli bir mantık ekleyen özel yapılardır. Modifiyerler, fonksiyonlar çağrılmadan önce ön koşulları kontrol etmek için kullanılır.

Örnek:

//Ön koşul yani modifier'ı burada tanımlıyoruz.
modifier onlyOwner() {
    // owner msg.sender'a eşitse fonksiyonu çalıştır, değilse hata fırlat.
    require(msg.sender == owner, "Not the contract owner");
    _;
}
//Ön koşulu yani modifier'ı fonksiyon oluştururken ekledik.
function restrictedFunction() public onlyOwner { 
    // Sadece msg.sender owner'a eşitse bu fonksiyon çağırılabilir
}

Bu örnekte, onlyOwner modifiyeri, fonksiyonu yalnızca kontrat sahibi (owner) tarafından çağrılabilecek şekilde sınırlar.

Burada msg.sender o andaki işlemi imzalayan kişiyi ifade eden, önceden tanımlanmış global bir değişkendir. Solidity'de varsayılan olarak gelir.

Örnek Uygulama

Aşağıda, fonksiyonların farklı türlerini ve modifiyerleri gösteren bir örnek kontrat bulunmaktadır:

// SPDX-License-Identifier: MIT
pragma solidity ^0.8.0;

contract FunctionExample {
    address public owner;
    uint public data;

    constructor() {
        owner = msg.sender;
    }

    modifier onlyOwner() {
        require(msg.sender == owner, "Not the contract owner");
        _;
    }

    function setData(uint _data) public onlyOwner {
        data = _data;
    }

    function getData() public view returns (uint) {
        return data;
    }

    function multiply(uint a, uint b) public pure returns (uint) {
        return a * b;
    }

    function deposit() public payable {
        // Ether kontrata gönderildi
    }
}

Bu kontratta, setData fonksiyonu yalnızca kontrat sahibi tarafından çağrılabilirken, getData fonksiyonu kontrattaki veriyi okuyabilir. multiply fonksiyonu ise yalnızca bir hesaplama yapar.